We zijn weg uit Wau. Een jaar geleden schreef ik exact dezelfde woorden, in dezelfde situatie. We zijn opnieuw geëvacueerd, moesten weg vanwege de onveiligheid. Toch is het nu heel anders. Waar er vorig jaar geschoten werd rondom ons huis en er doden vielen in Wau is het er nu  rustig. Wau zelf is veilig, maar andere delen van het land niet en het kan zomaar zijn dat dat overslaat naar de omgeving van Wau. Dat levert een heel ander gevoel op dan vorig jaar. Toen waren we uiteindelijk wel opgelucht dat we weg konden, nu is het vooral heel erg balen dat we weg moeten.

Het conflict
Tegelijkertijd zijn er ook overeenkomsten. Beide conflicten zijn ontstaan uit politieke meningsverschillen die in een normaal land politiek opgelost worden. In Zuid-Sudan kunnen ze dat niet, dus worden conflicten met geweld opgelost, zeker als er verschillende stammen bij betrokken zijn. Beide zijn ook conflicten met een langere aanloop. Vorig jaar begon het in oktober met het besluit om het County-kantoor te verplaatsen, zonder overleg met de betrokken gemeenschap. Dit jaar begon het al in juni, met het ontslag door de president van het kabinet en de vice-president, waarna de vice-president politiek tegenstander van de president bleek . Beide mannen strijden om het leiderschap van de partij, met het oog op de verkiezingen in 2015. Lange tijd leek het bij een politieke strijd te blijven, weliswaar uitgevochten met alle middelen, maar zonder geweld. Dat sloeg ruim een week geleden dus om. Wat er precies gebeurd is die zondagnacht is onduidelijk, maar het meest waarschijnlijke scenario is dat verschillende groepen in de presidentiële garde besloten een misverstand gewapend uit te vechten en dat dat uit de hand gelopen is, met als gevolg de inzet van tanks en mortiergranaten en honderden doden. Het alternatieve scenario, volgens de aanhangers van de president, is dat de voormalige vice-president heeft geprobeerd een coup te te plegen. Die beschuldiging heeft de president ook geuit in de pers. Uiteraard sloeg de vlam daarna verder in de pan en de gevechten breidden zich uit. Inmiddels wordt er in de gehele oostelijke helft van het land gevochten en lopen de spanningen ook in andere gebieden op. De deelstaat Western Bahr el Ghazal, waar Wau de hoofdstad van is, is nog steeds rustig, maar niemand weet hoe lang dat zo blijft. De soldaten vertrekken uit Wau om in andere gebieden ingezet te worden, dus hopelijk betekent dat voorlopig geen gevechten.

De reis
Vorig jaar hadden we vanuit Wau een rechtstreekse vlucht naar Juba, wat goed mogelijk was omdat het in de rest van het land rustig was. Dit jaar betekende de evacuatie vooral veel in een klein vliegtuigje zitten, omdat mensen van verschillende locaties opgehaald moesten worden. Om 10 uur zouden we vertrekken uit Wau. Het vliegtuig kwam iets later, maar redelijk op tijd. Helaas had het luchthavenpersoneel bedacht dat ze niet van plan waren mee te werken. Eerst mochten we niet het gebouw in voor de controle van onze bagage, maar we mochten ook niet door het hek zonder die controle. Uiteindelijk gingen ze onder veel gezucht onze tassen controleren en als het dan toch moet, dan maar goed, dus het duurde een eeuwigheid. Toen de controle klaar was wilden we door de wachtruimte naar buiten lopen, maar er zat een groot slot op de deur en dat wilden ze niet opendoen. Om het slot er vanaf te halen moesten ze onze “logistiek” hebben (geen idee wat dat dan is en zij konden het niet vertellen), tot die tijd moesten we maar rustig gaan zitten wachten. Dat was ik dus niet van plan, er stond een vliegtuig op ons te wachten. Uiteindelijk is onze directeur, die met het vliegtuig meegekomen was, via de achterkant naar binnen gekomen en namen ze genoegen met een lijst met onze namen. We mochten eindelijk weg… anderhalf uur te laat. Van Wau vlogen we naar  Yambio, Mundri en Yei in het zuiden van het land. Dat zijn allemaal korte afstanden, dus we vlogen laag, wat met de temperatuur op de grond betekent dat er een hoop turbulentie is. Ik ben de helft van de reis luchtziek geweest, gelukkig konden we na de meeste landingen uitstappen. In Yei hadden we geluk en konden we onze uitreisstempel krijgen, zodat we die niet in Juba hoefden op te halen. Dat was maar goed ook, het was complete puinhoop op de luchthaven van Juba. Nou is het dat meestal wel, maar dan gaan er één of enkele vluchten per uur. Nu vertrok er iedere paar minuten een vliegtuig en dat kan de luchthaven absoluut niet aan. Ik denk niet dat Juba ooit zo druk is geweest, het leek Schiphol wel met iedere twee minuten een opstijgend vliegtuig. Het landen van vliegtuigen gebeurde niet meer na de avondklok van 6 uur, omdat passagiers dan niet meer wegkunnen van de luchthaven. Toen wij opstegen waren er dus alleen nog maar opstijgende vliegtuigen, de één na de ander. Dan is Entebbe in Uganda ineens een heel georganiseerd vliegveld. We zijn door VSO naar een guesthouse in Entebbe gebracht en vervolgens hebben ze vluchten naar huis voor iedereen geregeld. Daar zijn we nu. Het is fijn om iedereen weer even te zien, maar het gevoel blijft dat we hier niet hadden moeten zijn.

Het gevoel
Ons gevoel over de evacuatie is dit jaar ook anders omdat we geen idee hebben hoe het verder gaat. Vorig jaar was het een lokaal conflict en hoewel er doden zijn gevallen, was het redelijk overzichtelijk en voorspelbaar hoe het af zou lopen. Uiteindelijk ging de strijd tussen jonge mannen gewapend met stokken en leger en politie gewapend met geweren. We wisten niet hoe lang het ging duren, maar de kans dat het uiteindelijk weer rustig zou worden en we weer terug zouden kunnen was redelijk groot. De situatie is nu anders. Deze strijd is militairen tegen militairen en stammen tegen stammen (ook al wordt van alle kanten geprobeerd het te ontkennen). Hoe het gaat lopen valt op dit moment niet te voorspellen. De vraag is nu dus niet wanneer we weer terug kunnen, maar of we weer terug kunnen en dat is iets heel anders.