Het belangrijkste festival in Phnom Penh is het Waterfestival. Cambodja kent vele festivals en al dan niet boeddhistische feestdagen, en drie daarvan zijn grote, meerdaagse feesten. In april is er Khmer Nieuwjaar, in september was er Pchum Benh en rondom de volle maan in november is er het Waterfestival. Voor de beide andere grote feesten gaan mensen terug naar hun familie, hun geboorteplaats. Meestal is dat een dorp op het platteland en niet Phnom Penh, dus dan stroomt de stad leeg. Voor het Waterfestival is dat anders, dan komen mensen juist de stad in omdat de belangrijkste festiviteiten hier plaatsvinden.

Het Waterfestival vindt plaats op en rond de rivier tegenover het Koninklijk Paleis, in het gebied dat hier bekend staat als de “Riverside”. Die rivier is dan niet de fameuze Mekong, maar de Tonlé Sap. In Phnom Penh kruisen de twee armen van de Mekong, de Tonlé Bassac en de Tonlé Sap elkaar. Daardoor is de Tonlé Sap een bijzondere rivier. De bron van de rivier ligt in het meer vlakbij Siem Reap (Angkor) en een groot deel van het jaar stroomt de rivier van de bron richting zee. Voordat de rivier in zee uitkomt, stroomt hij in de Mekong. Tijdens het regenseizoen stijgt het water in de Mekong heel hoog, zo hoog dat het boven het normale niveau van het water in de Tonlé Sap uitkomt. Daardoor draait de stroomrichting van de Tonlé Sap zich om en loopt het water het meer in. Rond november komt het tijdstip dat de rivier weer terugkeert naar de normale stroomrichting en het waterpeil in het meer en de rivier gaat dalen, met achterlating van een zeer vruchtbare laag land.

Het Waterfestival is een oud festival, dat al afgebeeld is op de reliefs van Angkor. Eén van de ontstaanslegenden hangt daar dan ook mee samen. Het verhaal is dat de Angkoriaanse koning Jayavarman VII een belangrijke veldslag op het water had gewonnen en om dat te vieren bootraces organiseerde. Tegelijk is het Waterfestival ook een Buddhistisch festival waarbij één van de incarnaties van de Buddha vereerd wordt. Bovendien is het een dankzegging aan de goden van het water en de aarde voor de voorspoed van het Cambodjaanse volk, gerelateerd aan de vruchtbare aarde die de rivier achterlaat.

Kern van het Waterfestival zijn de bootraces, met dit jaar zo’n 250 deelnemende teams. De boten zijn heel lang en smal, net breed genoeg voor twee roeiers naast elkaar, met in de lange boten soms wel tachtig roeiers. In de hele lange boten zitten de roeiers, maar in de kortere boten staan ze. De boten racen twee-aan-twee tegen elkaar, in soms heel spannende races, maar soms ligt de ene boot ook mijlenver voor op de andere. Alle provincies en veel steden en dorpen vaardigen roei-teams af, die soms al maanden van tevoren aan het oefenen zijn en de mooiste versieringen op de boot aanbrengen.

Al die racers moeten natuurlijk aangemoedigd worden. De verwachting dit jaar was dat er ongeveer een miljoen mensen extra naar Phnom Penh zouden komen. Normaal heeft de stad ongeveer 2 miljoen inwoners, dus een miljoen extra is veel en de verwachting was dat het ontzettend druk zou worden. Dat is niet gebeurd, het is duidelijk rustiger dan verwacht en ook rustiger dan in het verleden, tot teleurstelling van de handelaren maar tot opluchting van de autoriteiten. Het waterfestival is niet meer gehouden in Phnom Penh sinds 2010 toen er in de drukte een ramp gebeurde. Op een smalle brug brak paniek uit, daardoor zijn veel mensen onder de voet gelopen en zijn ruim 350 mensen omgekomen. Officieel is het festival daarna niet meer georganiseerd wegens grootschalige overstromingen en het overlijden van de voormalige koning Sihanouk in de jaren daarna. Ongetwijfeld heeft de ramp in 2010 er mee te maken gehad, en de angst voor ongeregeldheden rondom de verkiezingen in 2013 is ook van invloed geweest. Maar goed, dit jaar dus wel weer een Waterfestival.

Naast de bootraces is er ’s avonds een parade van verlichte boten, die de verschillende Cambodjaanse ministeries en overheidsinstellingen vertegenwoordigen, gevolgd door een groot vuurwerk. Normaal vanaf het land, maar nadat er vorige week een dode was gevallen bij het afsteken van soortgelijk vuurwerk, was het dit keer vanaf het water. Wij hadden een uitstekende zitplaats tegenover het vuurwerk in het speciale paviljoen voor de buitenlandse bezoekers. Al wonen wij in de stad en zijn dus formeel geen bezoekers, onze huidskleur kwalificeert ons als zodanig. Ik hou niet zo van dat soort speciale behandeling, maar ik moet toegeven dat het in dit geval wel handig is. Een plekje in de schaduw, waar je iets rustiger kunt zitten dan langs de rest van de waterkant, waar het commentaar desgewenst vertaald wordt (koptelefoon verkrijgbaar) en waar zelfs gratis flesjes water verkrijgbaar zijn, alles georganiseerd door het Ministerie van Toerisme. Nog net niet óp de finishlijn van de races, daar staat uiteraard het VIP-paviljoen, waar alle ambassadeurs, de premier en naar verluidt ook de koning het spektakel bekijken, maar er niet ver vandaan. Vele Cambodjanen brengen daarna de rest van hun avond met een pick-nick door op het gras voor het Koninklijk Paleis.