En dan begrijp ik er weer helemaal niets van…

Des te langer je op een plek blijft, des te beter je denkt de mensen, hun gebruiken, hun cultuur te begrijpen. Dat geldt ook voor mijn verblijf in Cambodja. Dus ik begrijp inmiddels aardig dat een Cambodjaan die op zijn brommer mij links voorbijgaat en vervolgens gelijk rechts afslaat zodat ik heel hard moet remmen om niet tegen hem aan te botsen, dat heus niet met slechte bedoelingen doet maar dat dat normaal verkeersgedrag is. Ik begrijp ook dat de nadruk van mijn Cambodjaanse collega’s op details en procedures een uiting is van hun cultuur om mensen met respect te behandelen en een manier om dingen goed te doen en meestal niet bedoeld als methode om dingen niet te hoeven uitvoeren. Maar dan ineens, zijn er van die momenten dat je beseft dat je er helemaal niets van begrijpt, dat er nog zoveel onder de oppervlakte blijft dat je het nooit helemaal zult begrijpen. Soms zijn dat van die gewone dingen als politiek.

De regerende partij in Cambodja is de CPP, de Cambodian People’s Party. De CPP is de regerende partij sinds de val van de Khmer Rouge, hoewel in de eerste jaren onder een andere naam, met sinds 14 januari 1985 Hun Sen als premier. Toch is Cambodja formeel geen één-partij-staat, er zijn wel degelijk oppositiepartijen. Om precies te zijn, de eerste verkiezingen, in 1993, zijn door een oppositiepartij gewonnen. De CPP weigerde dat te accepteren en heeft een coalitie-regering afgedwongen. De volgende verkiezingen werden met overmacht gewonnen door de CPP.

Er zijn op dit moment twee relevante oppositiepartijen, Funcinpec (Front uni national pour un Cambodge indépendant, neutre, pacifique, et cooperative) en CNRP (Cambodian National Rescue Party). Funcinpec is de partij die in 1993 de verkiezingen won, een royalistische partij opgericht door de voormalige koning Sihanouk. De partij werd tot 2006 geleid door een zoon van Sihanouk, prins Ranariddh. In 1993 werd hij na de gewonnen verkiezingen ook premier, maar in 1997 werd hij door de toenmalige “tweede” premier Hun Sen afgezet in een bloedige coup. Hij ging in ballingschap in Frankrijk, maar keerde in 1998 weer terug om Funcinpec in de verkiezingen te leiden. In 2006 werd hij uit de partij gezet door de andere leiders, onder meer vanwege nogal erg zichtbare buitenechtelijke escapades en opgevolgd door zijn nicht. De prins zelf kon geen afscheid nemen van de politiek en heeft een aantal nieuwe partijen opgericht met meer of minder succes. In 2013 was het royalistische kamp zo verdeeld dat ze geen zetels hebben veroverd in het parlement, hoewel ze in de locale raden, en dus in de Senaat, nog wel zetels hebben.

De andere oppositiepartij is de CNRP. Deze partij als zodanig bestaat nog niet zo lang, is pas na de locale verkiezingen van 2012 gevormd. Het is een samenvoeging van twee andere partijen, de mensenrechtenpartij van Kem Sokha, een voormalig senator van Funcinpec en de Sam Rainsy partij, genoemd naar partijleider Sam Rainsy, een voormalig minister voor… Funcinpec. Rainsy werd partijleider, Sokha vice-partijleider. De CNRP heeft bij de verkiezingen in 2013 veel zetels gewonnen, hoewel de CPP nog steeds de meerderheid heeft. De CNRP (die dus flink gewonnen had) heeft de verkiezingsuitslag betwist omdat ze dachten dat ze veel meer gewonnen hadden en er fraude was gepleegd. De demonstraties die vervolgens georganiseerd werden, waarbij meer Cambodjanen dan ooit eerder de straat op gingen, hebben geleid tot veel onrust en uiteindelijk tot een demonstratieverbod. Bovendien weigerde de CNRP hun zetels in het parlement in te nemen, terwijl de CPP ondertussen gewoon doorging met regeren. Die situatie bleek uiteindelijk aan beide kanten niet houdbaar, dus na een jaar hebben beide kanten concessies gedaan en zijn beide partijen nu vertegenwoordigd in het parlement. De CNRP wordt daar geleid door Sam Rainsy. Dat klinkt logisch aangezien hij de partijleider is, maar dat was het niet helemaal. Hij was namelijk eerder veroordeeld, hoogstwaarschijnlijk op politieke gronden, tot 10 maanden gevangenisstraf en naar het buitenland vertrokken om dat te ontlopen. Pas in 2013 heeft hij gratie gekregen van de koning en kon hij terugkeren naar Cambodja. Dat was te laat om zich nog te kunnen registreren voor de verkiezingen. Na de overeenkomst tussen CPP en CNRP heeft de verkiezingscommissie geaccepteerd dat Rainsy de plaats innam van een andere CNRP-parlementariër. De gratie voor Rainsy was aangevraagd door de premier, juist ja, die van concurrent CPP.

Dan het inmiddels kwijnende Funcinpec. Tot verbazing van iedereen (nou ja, vast niet iedereen, wel velen) heeft de eerder weggestuurde prins Ranariddh zijn pas opgerichte eigen partij weer verlaten om terug te keren naar Funcinpec als partijleider. In het westen zouden de verklaringen voor een dergelijke beweging politiek zijn: het is beter voor de partij, de kiezers willen het, dat soort verklaringen. In de basis komt het neer op: zo kunnen we meer invloed krijgen, meer zetels winnen. Zo niet in Cambodja. De verklaring die hier wordt gegeven en algemeen wordt geaccepteerd (behalve door de prins zelf), is dat de premier wilde dat de prins naar Funcinpec zou terugkeren, en dus gebeurt dat.

Maar wacht even, die premier, die was toch van de CPP?!?!? Dat is ongeveer alsof Mark Rutte eerst zorgt dat een (mogelijke, ik weet het) veroordeling van Geert Wilders ongedaan gemaakt wordt zodat hij de verkiezingen kan winnen, vervolgens tegen GroenLinks zegt dat het nu toch echt tijd wordt dat Femke Halsema weer terug komt als partijleider en dat GroenLinks en Femke Halsema dat vervolgens ook braaf zo regelen. Ik dacht dat ik iets begreep van politiek en het functioneren van politieke partijen…