Laos heeft de twijfelachtige eer het meest gebombardeerde land ter wereld te zijn. Tussen 1964 en 1973 zijn er meer bommen op Laos gegooid dan tijdens de Tweede Wereldoorlog op heel Europa. Als onderdeel van de Amerikaanse strijd tegen het communisme in deze regio, heeft de Amerikaanse luchtmacht ruim 2 miljoen ton aan bommen afgeworpen, voor een groot deel clusterbommen. Deze bombardementen hadden, om het zacht te zeggen, niet het gewenste effect. De Amerikanen wilden geen eigen grondtroepen inzetten in Laos, dus vertrouwden ze voor de grondgevechten op troepen van de Royalistische regering van Laos en een door de CIA geworven, getraind en ondersteund “geheim leger” van etnische minderheden. Als onderdeel van de koude oorlog werden de communisten op hun beurt gesteund en getraind door Oost-Europese landen, China, Mongolië, Cuba en vooral Noord-Vietnam. Tegen de tijd dat de vrede getekend werd, was het grootste deel van het land onder controle van de communistische beweging. De strijd was op de grond verloren en kon in de lucht niet gewonnen worden. Tegelijkertijd was door de bombardementen en hun effecten de steun van de bevolking voor de communisten enorm gegroeid en waren steeds meer mensen actieve strijders voor de communistische beweging, de bombardementen hadden de beweging versterkt in plaats van verzwakt. Het gevolg is dat de communistische partij tot op de dag van vandaag aan de macht is, niet bepaald waar de Amerikanen op gehoopt hadden. Ik kan niet helpen enige parallellen met de huidige internationale ontwikkelingen te zien.

De gevolgen van de bombardementen zijn tot op de dag van vandaag voelbaar. In het noorden van Laos is geen dorp meer te vinden waar nog oudere huizen staan. Alle dorpen zijn platgebombardeerd, de bevolking overleefde door zich schuil te houden in grotten. Zelfs daar waren ze niet altijd veilig, in enkele gevallen zijn raketten de grot in geschoten en hebben daar honderden mensen gedood. Hoeveel mensen er als gevolg van de bombardementen overleden zijn of gewond zijn geraakt is niet bekend, maar wel dat er nog altijd  slachtoffers vallen. Iedere dag valt er wel een slachtoffer van het ontploffen van achtergebleven onontplofte munitie (UnExploded Ordnance, UXO in vakjargon), en dat zijn vaak kinderen. De clusterbommen vielen bij het raken van de grond uit elkaar en verspreidden talloze kleine bommetjes, waarvan een fors deel niet ontploft is. Die bommetjes hebben ongeveer het formaat van een tennisbal en zijn dus ideaal speelgoed voor kinderen. Totdat ze alsnog ontploffen… Ter voorkoming van ongevallen krijgen kinderen op school les over de gevaren van UXO en wat te doen als ze het vinden, maar dat vermindert de aantrekkingskracht van die glimmende ballen niet altijd voldoende.

De aanwezigheid van UXO betekent ook dat veel grond, hoewel zeer vruchtbaar, niet te gebruiken is voor landbouw.  De UXO wordt wel geruimd, maar omdat het zo gevaarlijk is, moet dat heel voorzichtig gebeuren en het zal nog decennia duren voordat alles weg is. De Vlakte van de Kruiken was één van de plekken waar zware strijd gevoerd is en waar veel UXO gevonden is. Om de plek veilig te kunnen promoten als toeristenbestemming, is het terrein deels schoongemaakt. De Mines Advisory Group, MAG, is een NGO die zich heeft toegelegd op het ruimen van landmijnen en UXO, en het voorkomen van slachtoffers in die gebieden waar het nog aanwezig is. MAG heeft de paden op de Vlakte van de Kruiken grondig schoongemaakt. Dat wil zeggen dat ze niet alleen de UXO aan de oppervlakte hebben verwijderd, maar ook wat er onder de grond verborgen lag. Deze paden zijn dus volledig veilig. De rest van het terrein hebben ze, wegens gebrek aan tijd en vooral geld, alleen de UXO aan de oppervlakte verwijderd. Hier kun je dus beter niet komen. Dat staat aan het begin van het terrein op grote borden uitgelegd, inclusief hoe je kunt zien wat veilig is en wat niet. Maar ook hier is de praktijk weerbarstiger dan de theorie. De markeringen, aan één kant wit (veilig), aan de andere kant rood (onveilig), zijn deels overgroeid door gras, het rood is vervaagd tot donkergroen, en de paden zijn inmiddels verlegd. Het oorspronkelijke pad is in de regenseizoenen verworden tot waterafvoergeul, zodat het niet meer beloopbaar is. Dus lopen mensen er om heen, en ontstaat een nieuw pad aan de verkeerde kant van de markeringen. Nou heeft MAG ons tijdens onze veiligheidstraining in Juba geleerd dat je vooral op de gebaande paden moet blijven, dus dat hebben we maar gedaan. In die omstandigheden is de beslissing niet zo spannend, maar het maakt je wel bewust van de impact die de nasleep van een oorlog kan hebben op de burgerbevolking, zelfs decennia later.