Heimwee is voor mij een onbekend gevoel. Ik heb altijd de wens verandering op te zoeken, nieuwe plekken te ontdekken en nieuwe ervaringen mee te maken. Daar past  het verlangen naar waar je vandaan komt niet goed bij. Na een paar weken vakantie zo snel mogelijk terug willen gaan, na een half jaar studie in het buitenland naar huis verlangen? Nou nee, ik hoef niet zo nodig. Laat mij nog maar ergens anders heen gaan. Misschien beter gezegd: heimwee was voor mij een onbekend gevoel. Na onze evacuatie uit Wau had ik zo’n onbestemd verlangen. Een verlangen om terug te gaan. Terug naar de stad, terug naar de mensen, terug naar de plaats waar ik me thuis voel. Als dat heimwee is, wat is thuis dan? Wat veroorzaakt dat gevoel?

In Politics of Home onderscheidt Jan Willem Duyvendak twee soorten “thuis”. Aan de ene kant het thuis van de Europeanen, waarin “thuis” het land is waar je vandaan komt. Dat is het thuis waar we het in Zuid-Sudan in onze gesprekken regelmatig over hebben: “thuis doen we dat heel anders, daar komt iedereen op tijd” (nou ja, wel in vergelijking met hoe het hier gaat), of: “thuis hebben we hebben we grote supermarkten waar je niet één maar wel tien soorten jam kunt krijgen” (waarom je dat nodig hebt is een ander verhaal). Aan de andere kant het thuis van de Amerikanen, waar “thuis” de geborgenheid van je eigen woning is met je eigen familie, afgeschermd van de boze buitenwereld. Basisvoorwaarden om je thuis te voelen zijn in beide concepten een mate van vertrouwdheid, verbondenheid en veiligheid. Dan is het toch raar dat we pas een half jaar in Wau zijn en ik me hier nu thuis voel? Ik kom hier niet vandaan, spreek de taal niet, begrijp soms nog steeds niets van wat er gebeurt en ik ben nota bene in december weggegaan omdat het onveilig was. Geen van de voorwaarden om je thuis te voelen lijkt vervuld.

Blijkbaar is dat niet het hele verhaal. “Je voelt je thuis wanneer je niet verlangt naar een andere, onbestemde of betere plek. Wanneer er geen heimwee is naar iets dat is achtergelaten. Of hoop op een plek waar het beter is. Wanneer het goed is in het hier en nu.” (Aliefka Bijlsma).  In Nederland proberen we dat leven in het hier en nu te stimuleren met trainingen in mindfulness of meditatie. Dat heb ik hier niet nodig. Het ervaren van wat er hier en nu gebeurt, zonder zorgen over wat er morgen of volgende week moet gebeuren, zonder verwachtingen van wat ik allemaal moet en zal doen, is de normale manier van leven hier. In een omgeving waar niets voorspelbaar is en morgen alles anders kun je niet anders dan glimlachend accepteren wat er gebeurt en daar vervolgens zo goed mogelijk gebruik van maken. Ik ben daardoor relaxter, meer ontspannen dan ooit.

Dan is er nog iets. “Home is where your heart is”. Ooit je kantoor binnen gestapt nadat je een paar weken weg geweest bent en ontvangen door collega’s die gillen van enthousiasme en je gelijk komen omhelzen omdat je weer terug bent?  Ooit de markt over gelopen en van alle kanten aangesproken door de kooplieden met een welgemeend “welkom terug”?  Zo doen ze dat hier en ik geniet er van. Ik ben niet alleen gehecht geraakt aan de plek hier, het fysieke, maar vooral ook aan de mensen.

Waar ik me thuis voel is dus afhankelijk van mijn omgeving, de plek, de mensen. Maar waar ik me thuis voel is net zo afhankelijk van wie ik ben, wat ik prettig vind, en dat kan veranderen in de loop der tijd. Hoe ik ben en wat ik wil doen moet passen bij wat mogelijk is in een bepaalde omgeving. Als dat klopt, dan voel ik me thuis.