Ik heb eerder geschreven over vrouwenmishandeling, misbruik en achterstelling.  Een onvermijdelijk thema als je werkt bij een vrouwenorganisatie in Zuid-Sudan. Op basis van een overweldigende hoeveelheid van statistieken is het makkelijk te constateren dat er hier veel mis is op het gebied van vrouwenrechten. Maar statistieken zijn cijfertjes, massa’s, onpersoonlijk. Tot het moment dat die statistiek een gezicht krijgt, het gezicht van Joyce.

Joyce is, of beter gezegd was, de jongere zus van Linda, directeur van WOTAP. Joyce is dood. Mishandeld, verkracht, vermoord en in stukken gehakt door haar echtgenoot. Hun huwelijk stond bol van huiselijk geweld, met ook eerder al doodsbedreigingen. Joyce wilde scheiden, maar kon en mocht dat niet. Kon het niet wegens cultuur en sociale dwang. Mocht het niet van de kerk, die een scheiding niet toestond. Zo hebben de tradities elkaar in stand gehouden en Joyce terug gebracht bij haar man. Ze waren net zes maanden uit elkaar geweest voor een afkoelingsperiode, maar manlief had besloten dat hij zijn vrouw terug wilde en dat gebeurde. Hij wil haar nu weer bij zich, vraagt vanuit de gevangenis waarom ze hem geen schone kleren komt brengen. Ze zijn iets meer dan twee weken weer bij elkaar geweest voor hij  haar vermoordde.

Vaak wordt bij huiselijk geweld gedacht dat het alleen in achterstandssituaties voorkomt, uit onwetendheid of onkunde. In dit geval kwamen beide partners uit relatief gegoede families en hadden onderwijs gehad. De man is opgeleid tot arts, de jongste broer van een minister en had nog steeds werk. Dat alcoholmisbruik een rol heeft gespeeld lijkt wel zeker. Hij was verslaafd aan alcohol en mogelijk ook aan opium. Toen de familieleden van Joyce, Linda en haar broer, Joyce vonden zat hij op de binnenplaats van hun huis te drinken en te roken. Een psychische stoornis is zeer aannemelijk, misschien zoals zovelen hier getraumatiseerd door de oorlog. De familieleden die hem naar het ontbindende lichaam van Joyce wilden laten kijken om hem “gek te maken”, kunnen zich de moeite wel besparen. De politie wilde er ook niet aan meewerken uit angst voor wraakacties.

De begrafenis was de dag na de vondst van haar lichaam, zoals hier gebruikelijk is. De hele ochtend waren mensen bezig een graf te graven in de harde grond van de begraafplaats. De mis, op de begraafplaats zelf en niet in de kerk, werd door honderden mensen bijgewoond, inclusief de familie van de dader. Aan het eind van de mis was het graf weer gevuld met aarde. Wat valt er dan nog te doen dan je armen om de familieleden heen slaan?

De dader is gearresteerd, maar of hij ooit echt berecht zal worden is nog maar de vraag. Weer zo’n statistiek. Het overgrote deel van huiselijk geweld wordt afgedaan bij de traditionele rechtbanken via het gewoonterecht. Daarin hebben vrouwen eigenlijk geen rechten. Die afdoening via het gewoonterecht zou ook hier kunnen plaatsvinden. Met een beetje geluk moet de (familie van de) man dan een schadeloosstelling betalen aan de familie van de vrouw, maar daar blijft het dan wel bij. De dader komt gelijk op vrije voeten. Het mag niet, ook in Zuid-Sudan is het vermoorden van je vrouw een misdaad en moet de zaak door het Strafhof behandeld worden. Helaas wil “het mag niet” niet zeggen dat het niet gebeurt. Overigens gebeurt de afdoening van strafbare zaken in familiekring door traditionele rechtbanken maar al te vaak met instemming van beide families. Vooral bij meisjes die verkracht zijn wil de familie nog wel eens zeggen “wat hebben wij er aan als iemand in de gevangenis zit, laat hij maar betalen, dan hebben we tenminste compensatie voor de lagere bruidsschat”. Als het kind al niet gedwongen wordt met de verkrachter te trouwen na betaling van de volledige bruidsschat. Hopelijk krijgt die statistiek in dit geval geen gezicht en worden verdere slachtoffers voorkomen door de man langdurig achter de tralies te zetten.